00:00:00
Çeviri: alara egi
Gözden geçirme: Gözde Zülal Solak
00:00:14
Kadın olmak ne anlama gelir?
00:00:19
Hepimiz XX kromozomlara sahibiz, değil mi?
00:00:22
Aslında bu doğru değil.
00:00:24
Bazı kadınlar mozaik gibiler.
00:00:26
Çeşitli kromozom türlerine sahipler:
X, XY ya da XXX gibi.
00:00:33
Eğer bunu sadece kromozomlarımız
belirlemiyorsa
00:00:35
o zaman kadın olmak neyle ilgili?
00:00:38
Feminen olmak?
00:00:40
Evlenmek?
00:00:41
Çocuk sahibi olmak?
00:00:43
Bu kurallar için fantastik istisnaları
00:00:47
uzakta aramanıza gerek yok.
00:00:48
Ama bizi kadın yapan
ortak bir özelliğimiz var.
00:00:53
Belki bu şey beyinlerimizdedir.
00:00:57
Geçen yüzyıldan kalma,
erkeklerin matematikte kadınlardan
00:01:00
daha iyi olma nedeninin daha büyük
beyinlere sahip olmaları olduğunu
00:01:03
iddia eden teoriler duymuş olabilirsiniz.
00:01:05
Bu teoriler çürütüldü.
00:01:07
Sıradan bir erkeğin beyni,
sıradan bir filin beyninden
00:01:10
yaklaşık üç kat daha küçük
00:01:12
ancak bu sıradan bir erkeğin,
00:01:13
bir filden üç kat daha aptal
olduğunu göstermez.
00:01:16
Yoksa gösterir mi?
00:01:17
(Kahkahalar)
00:01:20
Yeni bir kadın nörolog grubu var,
00:01:25
kadın ve erkek beyinleri arasında
önemli farklılıklar buluyorlar:
00:01:29
nöron bağlantılarında,
00:01:31
beynin yapısında, beyin aktivitesinde.
00:01:34
Beynin kırkyama bir mozaik gibi
olduğunu buluyorlar --
00:01:38
bir karışım.
00:01:40
Kadınlar çoğunlukla dişi ve birkaç erkek
yamasına sahipler.
00:01:44
Tüm bu yeni veriyi hesaba katınca,
kadın olmak ne anlama geliyor?
00:01:49
Bu neredeyse tüm hayatım boyunca
düşündüğüm bir şey.
00:01:53
İnsanlar trans bir kadın
olduğumu öğrendiklerinde
00:01:57
hep sorarlar,
00:01:59
"Kadın olduğunu nasıl biliyorsun?"
00:02:02
Bir bilim insanı olarak cinsiyetin
biyolojik kökenini araştırıyorum.
00:02:07
Beni ben yapanın ne olduğunu
anlamak istiyorum.
00:02:12
Bilimin ön cephesindeki yeni buluşlar,
00:02:15
cinsiyeti belirleyen biyo işaretleri
su yüzüne çıkarıyor.
00:02:19
Genetik, nöroloji, fizyoloji ve psikoloji
dallarındaki meslektaşlarım ile beraber,
00:02:26
cinsiyetin tam olarak nasıl
işlediğini çözmeye çalışıyoruz.
00:02:29
Bu geniş farklılıklara sahip alanların
bir ortak noktası var:
00:02:33
Epigenetik.
00:02:35
Epigenetikte nasıl DNA aktivitesinin,
köklü ve kalıcı olarak
00:02:41
değişebileceğini inceliyoruz,
00:02:44
DNA dizisi aynı kalsa bile.
00:02:48
DNA, hücrelerimizin içini sarmalayan,
uzun ve ipliksi molekül.
00:02:53
DNA o kadar fazla ki
00:02:54
dolaşarak düğüm benzeri
yapılar haline geliyor.
00:02:57
Onlara düğüm diyeceğiz.
00:03:00
Bu düğümlerin oluşumunu
dış etkenler değiştiriyor.
00:03:06
Bunu şöyle düşünebilirsiniz:
00:03:08
Hücrelerimizin içerisinde
çeşitli mekanizmalar var;
00:03:14
inşaat yapan, devreleri birleştiren,
00:03:15
hayatın olması için gerekenleri yapan.
00:03:19
Bu, DNA'yı okuyan ve RNA yapan bir tanesi.
00:03:25
Bu, bir grup nörotransmiteri taşıyor,
00:03:29
beyin hücresinin bir ucundan
00:03:30
öteki ucuna.
00:03:32
Bu tip bir iş için
kaza ödemesi almıyorlar mı?
00:03:34
(Kahkahalar)
00:03:36
Bu, bütün bir molekül fabrikası--
00:03:38
bazılarına göre hayatın sırrı.
00:03:40
Adı ribozom.
00:03:42
2001'den beri onu inceliyorum.
00:03:46
Hücrelerimiz hakkındaki
muhteşem şeylerden biri
00:03:49
içerilerindeki unsurların
biyoçözünür olması.
00:03:53
Çözülüyorlar
00:03:55
ve her gün yeniden oluşturuluyorlar,
00:03:57
aynı oyuncakların sökülüp
00:03:59
her gün yeniden inşaa edildiği
bir gezici karnaval gibi.
00:04:04
Hücrelerimiz ve gezici karnaval
arasındaki büyük bir fark,
00:04:08
karnavalda,
00:04:10
oyuncakları her gün yeniden kuran
yetenekli zanaatkarların olması.
00:04:15
Hücrelerimizde
zanaatkar benzeri bir şey yok.
00:04:17
Yerine, günün planlarında,
00:04:19
ne olursa olsun, onu inşaa eden
00:04:21
aptal inşaat makineleri var.
00:04:24
O planlar DNA.
00:04:27
Hücrelerimizin içindeki
tüm ıvır zıvırın yönergesi
00:04:32
Eğer, örneğin beyin hücrelerimizin
içindeki her şey
00:04:35
neredeyse her gün çözülüyorsa
00:04:37
beyin nasıl her şeyi
o günden sonra hatırlayabiliyor?
00:04:40
İşte burada DNA devreye giriyor.
00:04:42
DNA, çözülmeyen şeylerden biri.
00:04:46
Ancak, DNA'nın bir şeyi hatırlaması için,
00:04:48
bir şekilde değişmesi lazım.
00:04:51
Değişimin dizilişte olamayacağını
biliyoruz;
00:04:53
eğer dizi durmadan değişseydi,
00:04:55
her gün yeni bir kulak
ya da göz çıkarabilirdik.
00:05:00
(Kahkahalar)
00:05:01
Bu yüzden, şekil değiştiriyor,
00:05:03
burada da DNA düğümleri devreye giriyor.
00:05:05
Onları DNA'nın hafızası sayabilirsiniz.
00:05:09
Büyük bir olay yaşandığında
00:05:11
travmatik bir çocukluk olayı gibi,
00:05:14
beynimize stres hormonları akın eder.
00:05:16
Stres hormonları,
DNA'nın dizilişini etkilemez
00:05:19
ancak şeklini etkiler.
00:05:21
DNA'nın stresi azaltan
moleküler makineleri için
00:05:24
yönergeleri taşıyan kısmını etkiliyor.
00:05:28
DNA'nın o parçası bir düğüm hâline geliyor
00:05:31
ve aptal inşaat makineleri,
stresi azaltan mekanizmaların
00:05:35
planlarını okuyamıyorlar.
00:05:38
Bir ağız dolusu kelime
ancak mikro ölçekte olan bu.
00:05:41
Büyük ölçekteyse neredeyse
stresle başa çıkamaz hâle geliyorsunuz
00:05:44
ki bu da kötü bir şey.
00:05:46
DNA bu şekilde geçmişte yaşananları
hatırlayabiliyor.
00:05:51
Bu, bana cinsiyet dönüşümüme
ilk başladığım zaman
00:05:53
olduğunu düşündüğüm şey.
00:05:57
İçeride bir kadın olduğumu biliyordum,
00:05:59
dışımda da kadın kıyafetleri vardı
00:06:02
ama herkes beni,
elbise giyen bir adam olarak görüyordu.
00:06:07
Ne kadar denersem deneyeyim,
00:06:10
kimsenin beni bir kadın olarak
görmeyeceğini düşünüyordum.
00:06:14
Bilimde, itibarınız her şey demek
00:06:17
ve insanlar koridorlarda
kıs kıs gülüyorlardı,
00:06:21
bana bakıyorlardı,
00:06:23
iğrenerek --
00:06:25
yakınımda olmaktan korkarak.
00:06:28
Dönüşümümden sonraki
ilk büyük konuşmamı hatırlıyorum.
00:06:31
İtalya'daydı.
00:06:32
Daha önce saygın konuşmalar vermiştim
00:06:34
ama bu sefer, dehşete düşmüştüm.
00:06:37
Seyircilere göz gezdirdim
00:06:39
ve fısıltılar başladı--
00:06:42
uzun uzun bakışlar,
00:06:43
sırıtışlar, kıkırtılar.
00:06:46
O sekiz yıl önceki deneyim bende
hâlâ sosyal anksiyete uyandırıyor.
00:06:53
Umudumu kaybettim.
00:06:56
Ama rahat olun,
terapi gördüm, bu yüzden iyiyim--
00:06:59
Artık iyiyim.
00:07:01
(Kahkahalar)
00:07:02
(Tezahürat)
00:07:04
(Alkış)
00:07:08
Ama artık yettiğini hissettim:
00:07:10
Ben bir bilim insanıyım,
00:07:12
astrofizik dalında doktoram var,
00:07:14
en üst düzey yayınlarda yer aldım;
00:07:16
dalga-parçacık etkileşimi, yer fiziği,
00:07:18
nükleik asit biyokimya alanlarında.
00:07:20
Meselenin tam olarak derinine
inmek üzere eğitildim.
00:07:23
(Kahkahalar)
00:07:25
İnternete girdim--
00:07:26
(Alkış)
00:07:31
İnternete girdim ve
ilginç araştırma makaleleri buldum.
00:07:35
Bu DNA düğümlerinin her zaman
kötü olmadığını öğrendim.
00:07:38
Aslında bu düğüm atma ve çözme--
00:07:40
karmaşık bir bilgisayar dili gibi.
00:07:43
Vücutlarımızı müthiş bir
hassasiyetle programlıyor.
00:07:47
Hamile kaldığımızda
00:07:49
döllenmiş yumurtalarımız
yeni doğmuş bebek haline geliyorlar.
00:07:53
Bu süreç binlerce DNA kararını
gerekli kılıyor.
00:07:57
Bir embriyo hücresi
bir kan hücresine mi dönüşmeli?
00:08:00
Yoksa bir kalp veya beyin hücresine mi?
00:08:02
Bu seçimler hamilelik sırasında
farklı zamanlarda oluyor.
00:08:06
Bazıları ilk trimesterde,
bazıları ikinci trimesterde
00:08:09
ve bazıları ise üçüncüde.
00:08:14
DNA'nın karar alma mekanizmasını
cidden anlayabilmek için
00:08:17
düğüm oluşma sürecini atomik detayda
incelememiz lazım.
00:08:21
En kuvvetli mikroskoplar bile
bunu gösteremiyor.
00:08:26
Peki ya bunları bilgisayarda
simüle etmeye çalışırsak?
00:08:29
Bu iş için bir milyon bilgiyasara
ihtiyaç duyardık.
00:08:34
Los Alamos Laboratuvarları'nda
tam olarak da buna sahibiz--
00:08:37
kocaman bir depoda, birbirlerine bağlı
bir milyon bilgisayar.
00:08:42
Burada DNA'nın, spesifik düğüm şekilleri
verilmiş bir geni
00:08:46
oluşturmasını göruyoruz.
00:08:50
İlk kez,
00:08:51
takımım DNA'nın bütün bir genini
simüle etti--
00:08:55
şu ana kadarki en büyük
biyomoleküler simülasyon.
00:09:00
İlk kez, çözülemeyen problemi,
hormonların bu düğümlerin oluşumunu
00:09:03
nasıl tetiklediğini anlamaya başlıyoruz.
00:09:09
Calico kedilerinde DNA düğümü oluşumu
çok güzel gözlemlenebiliyor.
00:09:14
Turuncu ve siyah arasındaki karar,
00:09:16
rahimde erken veriliyor,
00:09:19
yani bu turuncu siyah yamalı desen,
00:09:21
o kedi annesinin rahminde,
00:09:24
daha küçücük bir kedi embriyosuyken
00:09:26
olanların birebir dışa yansıması.
00:09:28
Yamalı desen aslında beyinlerimizde
ve kanserde de ortaya çıkmakta.
00:09:34
Zekâ geriliği ve meme kanseriyle
doğrudan bağlantılı.
00:09:39
Bu DNA karar alımı
vücudun diğer bölümlerinde de oluyor.
00:09:44
Prekürsör genitallerin dişi ya da erkeğe
hamileliğin ilk trimesterinde dönüştüğü
00:09:49
ortaya çıkıyor.
00:09:51
Prekürsör beyinler ise,
00:09:54
dişi ya da erkeğe hamileliğin
ikinci trimesterinde döüşüyor.
00:09:58
Şu an işleyen modele göre,
00:10:00
annemin rahmindeki eşsiz bir karışım,
00:10:04
prekürsör genitallerin belli bir şekile
00:10:08
ama prekursör beynin
başka bir şekle dönüşmesini sağlamış.
00:10:15
Epigenetik araştırmaların çoğu,
00:10:17
büyük ölçüde stres, anksiyete
ve depresyona odaklandı --
00:10:20
biraz moral bozucu,
00:10:21
biraz kötü şeyler.
00:10:23
(Kahkahalar)
00:10:24
Ama şimdilerde--
00:10:25
en son şeylerde--
00:10:27
insanlar rahatlamayı gözlemliyor.
00:10:28
Onun DNA'ya
pozitif bir etkisi olabilir mi?
00:10:32
An itibariyle fare modellerinden
anahtar verilere sahip değiliz.
00:10:36
Fareler dinleniyorlar
00:10:38
ama Dalai Lama gibi meditasyon
yapabilirler mi?
00:10:42
Aydınlamaya ulaşabilirler mi?
00:10:43
Jedi ustası Yoda gibi zihinleriyle
taşları hareket ettirebilirler mi?
00:10:47
(Yoda sesiyle): Bir Jedi faresi
gücün akışını hissetmeli.
00:10:51
(Kahkahalar)
00:10:53
(Alkış)
00:10:57
İtalya'daki konuşmamdan beri
gördüğüm destek,
00:11:01
DNA'mı çözmeye çalıştı mı merak ediyorum.
00:11:04
Harika bir arkadaş grubu
ve ebeveynlere sahip olmak
00:11:07
ve sevgi dolu bir ilişki içinde olmak,
00:11:09
bana diğerlerine yardım etmek için
güç ve umut verdi.
00:11:13
İşteyken bir gökkuşağı bileziği takıyorum.
00:11:16
Bazen kınamaya yol açsa da
aynı zamanda farkındalık yaratıyor.
00:11:20
O kadar fazla trans insan--
00:11:22
özellikle beyaz olmayan kadınlar--
00:11:24
kendi canlarını almaktan
bir küçük düşürücü yorum uzakta ki.
00:11:31
Yüzde kırkımız intihara teşebbüs ediyor.
00:11:35
Eğer dinliyorsanız ve başka seçeneğiniz
kalmamış gibi hissediyorsanız,
00:11:40
bir arkadaşınızı aramayı deneyin,
00:11:42
internete girin veya
bir destek grubuna katılın.
00:11:45
Eğer trans olmasa da
izolasyon ya da cinsel tacizin acısını
00:11:50
bilen bir kadınsanız,
00:11:52
iletişime geçin.
00:11:56
Yani kadın olmak ne anlama geliyor?
00:12:00
Son araştırmalar gösteriyor ki
00:12:02
dişi ve erkek beyinleri rahimde
farklı gelişiyorlar,
00:12:06
muhtemelen biz dişilere
doğuştan kadın olma hissini vererek.
00:12:11
Öte yandan,
00:12:12
belki de paylaştığımız ortaklık hissi
bizi kadın yapıyordur.
00:12:18
O kadar farklı şekil ve boyutta
geliyoruz ki
00:12:20
kadın olmanın ne anlama geldiği
doğru soru olmayabilir.
00:12:24
Bir calico kedisine calico kedisi olmanın
ne olduğunu sormak gibi.
00:12:29
Belki de kadın olmak kendimizi
asıl olduğumuz hâliyle
00:12:34
kabul etmek
00:12:36
ve birbirimizde de aynısını
kabul etmektir.
00:12:39
Sizi görüyorum.
00:12:41
Ve siz de beni gördünüz.
00:12:44
(Alkış ve tezahürat)
